2024: Chillida urtea
2024ko urtarrilaren 10ean, 100 urte bete dira Eduardo Chillida Juantegui Donostian jaio zela.
Oso pertsona gutxi izango da gure hiriaren historian berak utzi zigun aztarnaren pareko utzi duenik. Artista asko izan ditugu, eta ditugu Donostian, zorionez. Jenioak, oso gutxi.
Ikustezina den zubi batetik igaro behar da artista izatetik, jenioaren mailara iristeko. Horrengatik da hain zaila jauzi hori egitea. Zubi hori, ikustezina delako. Erreza balitz, jenio asko izango genuke inguruan. Baina jenioak, gutxi daude munduan.
Eduardo Chillidak sormenaren bi ibarrak batzen dituen zubi ikustezin hori zeharkatu zuen: artisten eta jenioen aldeak banatu edo batzen dituena. Alde honetan obra artistikoak sortzeko gaitasuna duten pertsona asko bizi dira. Batzuk ez dira onak, beste batzuk ordea onak edo oso onak dira.
Zubia ikustezinaren beste aldera, hau da, jeinuen aldera, iristea oso zaila da. Gutxi batzuek bakarrik lortzen dute. Eta horiek herrien eta pertsonen historian marka ezabaezina uzteko gai dira. Bere sormen gaitasuna beste dimentsio batera pastzen diren obrekin loratzen da.
Eduardok zubi ikusezin hori zeharkatu zuen, donostiar eta gipuzkoar on gisa, pixkanaka, isilik, zaratarik egin gabe.
Konturatu orduko, mutil hura, ilea nahasirik, zubiaren beste aldean zegoen, arte mundialaren gainerako maisu handiekin batera.
Harrotu gabe, ahotsa altxatu gabe, zirikatu gabe.
Bere barrutik sortzen ziren mirari artistikoak sortuz, zizelatuz, kolpez kolpe.
Bere ibilbidea gurea da, euskalduna, bertakoa. Baina, aldi berean, guztiona da, unibertsala.
Donostiako nire ibilbide geografiko eta bitalean, nola ez, Haizearen Orrazia dago. Leku horretan, Eduardok zerbait sublimea lortu zuen. Lehen arrokak eta itsasoa zeuden lekuan, eremu berri bat sortu zuen. Gure barnera sartzea lortu zuen, eta betirako finkatzea.
Eduardorengandik zerbait miresten badut, bere estetika eta materialei ematen zizkien formak baino gehiago, espazioak dira.
Eskulturak hutsean dimentsio berri bat zuela ikusi zuen. Beste batzuek zerbait osagarri eta zirkunstantziala ikusten zuten tokian, berak esentzia ikusten jakin zuen.
Forma eta bizia eman zion hutsari, espazioari. Zentzu bat eman zion, ukigarri, atzemangarri, ozen, fisiko eta metafisiko bihurtu zuen.
Uste dut ekarpen hori oso gutxiren esku dagoela.
Donostiaren historian bada mugarri bat. Eduardoren aurretik, eta Eduardoren ondoren.
Duela ehun urte gure hiriak ez zuen Chillidaren lanen bidez ezagutzen eta adierazten. Gaur, ezin dugu imajinatu haiek gabe.